قورئانی پیرۆز » كوردی » سورهتی الإسراء
كوردی
سورهتی الإسراء - تعداد آیات 111
سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ( 1 )
پاکی و بێگهردی و ستایش بۆ ئهو زاتهی که شهوڕهوی کرد له بهشێکی کهمی شهودا بهبهندهی خۆی (محمد صلی الله علیه وسلم) له مزگهوتی (حرام، کهعبهی پیرۆزهوه) بۆ مزگهوتی (الاقصی) له (بیت المقدس) که دهوروبهریمان پیرۆزو پڕ بهرهکهت کردووه، تا ههندێك نیشانهو بهڵگهو دهسهڵاتداری و توانایی خۆمانی نیشان بدهین، بهڕاستی ئهو زاته بیسهرو بینایه.
وَآتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ أَلَّا تَتَّخِذُوا مِن دُونِي وَكِيلًا ( 2 )
ئێمه کتێبی (تهوراتمان) بهخشی به موساو کردمانه هۆی هیدایهت و ڕێنموویی بۆ نهوهی ئیسرائیل، بۆ ئهوهی کهسی تر جگه له من نهکهنه پشتیوان و یاریدهدهر بۆ خۆیان.
ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ ۚ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا ( 3 )
(ئهمانهو خهڵکی تریش) نهوهی ئهو کهسانهن که (له کهشتیهکهدا) لهگهڵ نوح دا ههڵمان گرتن (تا سوپاسگوزار بن و قهدری نازو نیعمهت و بهخششهکان بزانن)، چونکه بهڕاستی (نوح) بهندهیهکی زۆر سوپاسگوزار بوو.
وَقَضَيْنَا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا ( 4 )
له کتێبی تهوراتدا یان له لوح المحفوظ دا بڕیارمان داوهو پێمان ڕاگهیاندوون که سوێند به خوا ئێوه (له بهرنامهی ئێمه لادهدهن و یاخی دهبن) و فهسادو خراپه دووجار له زهویدا بهرپا دهکهن، (له غهفڵهتی خهڵکیدا) زۆر گهشه دهکهن و دهسهڵاتێکی زۆر گهوره بهدهست دههێنن (لهم سهردهمهدا دووباره ئهم ههواڵه قورئانیه هاتۆتهوه دی).
فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَّنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ ۚ وَكَانَ وَعْدًا مَّفْعُولًا ( 5 )
جا کاتێك (ئهی جووهکان) بهڵێنی یهکهمیان دێت (که تۆڵهیان لێ بکهینهوه) بهنده تایبهتیهکانی خۆمان دهنێرینه سهرتان که خاوهنی هێزو توانای زۆرن، ئیتر ئهوان به ههموو کون و کهلێنێکی قهڵاو شارۆچکهکاندا دهسوڕێنهوهو دهگهڕێن به شوێنیانداو ئهم ههڕهشهی تۆڵهیه بهڵێنی خوایهو دهبێت بێته دی (زانایانی سهردهم دهڵێن_عبادا لنا_ مهبهست هاوهڵانی پێغهمبهره که قورئان وهسفی کردوون به توندو تیژی دژ به خوا نهناسان له کاتی جهنگدا).
ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْنَاكُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْنَاكُمْ أَكْثَرَ نَفِيرًا ( 6 )
له دوای ئهو لاوازیهتان (ئهی جووهکان، له غهفڵهت و دواکهوتنی جیهانی ئیسلامدا) نۆرهتان دهدهینهوهو دهسهڵاتمان بهسهر وڵاتی ئیامانداراندا پێدهدهین و ماڵ و سامان و کوڕی زۆرتان پێدهبهخشین و واتان لێدهکردن که زۆر ئاماده بن بۆ هێرش بردن و پهلاماردان و پڕو پاگهنده کردن.
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ ۖ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا ۚ فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوءُوا وُجُوهَكُمْ وَلِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِيُتَبِّرُوا مَا عَلَوْا تَتْبِيرًا ( 7 )
ئهگهر (له کاتی دهسهڵاتدا) چاکه بکهن، ئهوه ههر بۆ خۆتان چاك و بهسووده، ئهگهر خراپهو تاوانیش بکهن ئهوه ههر یهخهی خۆتان دهگرێتهوه، جا کاتێك که نۆرهی ئهنجامدانی بهڵێنی دواجار دێت، ئیمانداران کارێکتان پێ دهکهن که له ڕوخسارتاندا ڕهنگ بداتهوه، (چونکه ئهوان دڵنیان که ههموو ئهو بهڵاو ناخۆشیانهی بهسهر گهلانی موسوڵماندا به گشتی، هاتووه بهشێوهیهکی ڕاستهوخۆ یان ناڕاستهوخۆ دهستی ئهوانی تیادایه)، ئهوسا دهبا ئیماندار بچنه مزگهوتهوه وهکو یهکهمجار چوونه ناوی، دهبا ئیتر ئیمانداران تۆڵهی خۆیان بکهنهوهو دهستیان بهسهر ههر چیهکدا دهڕوات درێغی نهکهن (چونکه ئهوان له ستهم و زۆرداری و خوێن ڕێژی درێغیان نهکرد).
عَسَىٰ رَبُّكُمْ أَن يَرْحَمَكُمْ ۚ وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا ۘ وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْكَافِرِينَ حَصِيرًا ( 8 )
ئینجا دوور نی یه، پهروهردگارتان بهزهیی پیاتاندا بێتهوهو ڕهحمتان پێ بکات ئهگهر بهخۆتاندا بێنهوهو تهوبه بکهن، خۆ ئهگهر بگهڕێنهوه بۆ پیلانگێڕان و خوێنڕێژی ئێمهش دهست دهکهینهوه به تۆڵه سهندن و تهمێکردنتان، جگه لهوه دۆزهخیش دهکهین به زیندان بۆ کافران که تیایدا گیر بخۆن.
إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا ( 9 )
بهڕاستی ئهم قورئانه هیدایهت بهخشه بۆ چاکترین ڕێگهو ڕێبازو بهرنامه، مژدهیش دهدات بهو ئیماندارانهی که کارو کردهوه چاکهکان دهکهن که بێگومان پاداشتی زۆرو بێ سنوور چاوهڕێیانه.
وَأَنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ( 10 )
بهڕاستی ئهوانهش که باوهڕ به ڕۆژی دوایی ناهێنن، سزایهکی به ئێش و ئازارمان بۆ ئاماده کردوون.
وَيَدْعُ الْإِنسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ ۖ وَكَانَ الْإِنسَانُ عَجُولًا ( 11 )
ئینسان (کاتێك تهنگهتاو دهبێت) دوعاو نزای شهڕ دهکات، ههروهك چۆن له کاتی ئاسایدا دوعای خێر دهکات، ئینسان ههمیشهو بهردهوام به پهلهو ههڵهشهیه.
وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ ۖ فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِّتَبْتَغُوا فَضْلًا مِّن رَّبِّكُمْ وَلِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ ۚ وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلًا ( 12 )
ئێمه دیاردهی شهوو ڕۆژمان کردووه به دوو بهڵگهو نیشانه (لهسهر دهسهڵاتی خۆمان و بۆ حهسانهوه و ئهنجامدانی کاروبارتان و ڕاگرتنی پلهیهکی گهرمای لهبار بۆ ژیانتان)، ئینجا ئێمه تاریکیمان بهسهر دیاردهی شهودا هێناوهو دیاردهی ڕۆژیشمان به ئاشکراو دیارو بینراو سازاندووه، تا له نازو نیعمهتی پهروهردگارتان بههرهوهر ببن، تا ژمارهی ساڵهکان بزانن و حساب ڕاگرن (که زۆر پێویسته بۆ ڕێکخستنی کاروباری ژیان) ئێمه ههموو شتێکی پێویستی ئێوهمان به فراوانی و بهر بڵاوی ڕوون کردۆتهوه.
وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَائِرَهُ فِي عُنُقِهِ ۖ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَابًا يَلْقَاهُ مَنشُورًا ( 13 )
نامهی کردهوهی ههر کهسێکیشمان ههڵواسیووه به گهردنیداو له ڕۆژی دوایدا کارنامهی کردهوهکانی بۆ دهردههێنین و به کراوهیی دهخهینه بهردهستی (ئاشکرایه که ئهو دهزگایانهی کارو کردهوهی ئێمهی لهسهر تۆمار دهکرێت زۆر پێشکهوتوو تره لهوهی که ئادهمیزاد تا ئێستا پهی پێ بردووه).
اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَىٰ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا ( 14 )
ئهوسا پێی دهوترێت: دهی نامهی کردهوهکانت بخوێنهرهوه و تهماشای بکه، ئهمڕۆ ههر خۆت بڕیار بدهو حساب بۆ خۆت بکه (شایستهی چ جۆره پاداشتێکیت؟!)
مَّنِ اهْتَدَىٰ فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ ۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا ۚ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ ۗ وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّىٰ نَبْعَثَ رَسُولًا ( 15 )
ئهوهی ههوڵی دابێت ڕێبازی ڕاست و دروست بگرێت، ئهوه بهڕاستی بهقازانجی خۆی تهواو دهبێت و ههر خۆی بههره له هیدایهتهکهی وهردهگرێت، ئهوهش گومڕا بووهو ڕێبازی سهرلێشێواوی گرتۆتهبهر، ئهوه بێگومان ههر خۆی زهرهر دهکات و گومڕاییهکهی لهسهری دهکهوێت، کهس گوناهی کهس ههڵناگرێت، کهس بهرپرسیار نیه له ههڵهی کهسانی تر، ئێمهش سزای کهسمان نهداوه تا پیغهمبهرێکی بۆ دهنێرین.
وَإِذَا أَرَدْنَا أَن نُّهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِيهَا فَفَسَقُوا فِيهَا فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِيرًا ( 16 )
کاتێك بمانهوێت دانیشتوانی شارو شارۆچکهیهك لهناو ببهین، ئهوه سهرهتا فهرمانی گوێڕایهڵی دهدهین به دهوڵهمهندهکان (که گوێ بهحهرام و حهڵاڵ نادهن، که چاکهو چاکهکاری بکهن) کهچی ئهوان یاخی دهبن و خراپهکاری دهکهن له شارهکهدا، ئهوسا ئیتر شایستهی ئهوه دهبن که بڕیاری ئێمه بهسهریاندا بسهپێنرێت، ئینجا ئێمهش کاولی دهکهین بهسهر یهکداو داروبهردی بهسهر یهکهوه ناهێڵین.
وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ ۗ وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ( 17 )
چهندهها نهوهمان له دوای نوح لهناو بردووه، ئهوهندهش بهسه بۆ پهروهردگاری تۆ که ئاگادارو بینایه به گوناهو تاوانی بهندهکانی، هیچ شتێکی لێ شاراوه نیه.
مَّن كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلَاهَا مَذْمُومًا مَّدْحُورًا ( 18 )
ئهوهی مهبهستی تهنها دنیابێت که بهپهلهو بهخێرایی تێدهپهڕێت، ئهوه ئێمه (به ئارهزووی کهس ناکهین بهڵکو) ههرچیمان بوێت به زوویی، بهویستی خۆمان و بهههرکهس که بمانهوێت دهیبهخشین، پاشان (لهو جیهان) ئهو جۆره کهسانه (واته دنیا پهرستان) دهخهینه ناو دۆزهخهوه، به سهرزهنشت کراوی و ڕاونراویهوه (که بهردهوام فریشتهکان ئێش دهکهن بهدڵیانداو نایهڵن پشوو بدهن، ههر ڕاویان دهنێن بهناو تونێل و شوێنه سامناکهکاندا).
وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَىٰ لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَٰئِكَ كَانَ سَعْيُهُم مَّشْكُورًا ( 19 )
(بهڵام) ئهوهش مهبهستی بهشی ئهو جیهان بێت و ههوڵ و کۆششی چاکی بۆ بدات، له ههمان کاتیشدا ئیماندار بێت، ههوڵ و کۆششی ئهو جۆره کهسانه جێگهی ڕێزو سوپاسه و سوپاسکراون.
كُلًّا نُّمِدُّ هَٰؤُلَاءِ وَهَٰؤُلَاءِ مِنْ عَطَاءِ رَبِّكَ ۚ وَمَا كَانَ عَطَاءُ رَبِّكَ مَحْظُورًا ( 20 )
ئێمه ههردوولا (دنیا پهرستان و خوا پهرستان) له بهخششی پهروهردگارت بههرهوهر دهکهین، بێگومان بهخششی پهروهردگارت سنووردارو قهدهغه کراو نیه له دنیادا.
انظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ۚ وَلَلْآخِرَةُ أَكْبَرُ دَرَجَاتٍ وَأَكْبَرُ تَفْضِيلًا ( 21 )
تهماشا بکهو سهرنج بده چۆن ڕێزو پلهو پایهی ههندێکیانمان داوه بهسهر ههندێکی تریاندا، بێگومان پلهو جیاوازیهکانی ئهو جیهان زۆر گهورهترو زۆر زیاترن.
لَّا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُومًا مَّخْذُولًا ( 22 )
(ئهی ئینسان) ههرگیز نهکهیت خوایهکی تر بکهیته هاوتای خواو هاوهڵی بۆ بڕیار بدهیت چونکه بهو کارهت زهبوون و خهجاڵهت دهبیت.
وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا ( 23 )
پهروهردگاری تۆ بڕیاریداوه که جگه لهو کهسی تر نهپهرستن، ههروهها بڕیاریداوه چاکهکاریش بن لهگهڵ دایك و باوکتاندا، ههر کاتێك یهکێکیان یان ههردووکیان به پیری کهوتنه لای تۆ (تهنانهت) ئۆفیان له دهست مهکهو (ههرگیز) پیایاندا ههڵمهشاخێ و هاواریان بهسهردا مهکه، بهردهوامیش قسهو گفتو گۆت لهگهڵیاندا با چاك و جوان و بهجێ بێت.
وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا ( 24 )
باڵی میهرهبانی خۆتیان بۆ ڕاخهو ملکهچ به بۆیان، نزا بکهو بڵێ: پهروهردگارا ڕهحمیان پێ بکهو میهرهبان به بۆیان، ههروهکو چۆن ئهوان ڕهحمیان به من کردوو و منیان پهروهرده کردووه به بچووکی و منداڵی.
رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ ۚ إِن تَكُونُوا صَالِحِينَ فَإِنَّهُ كَانَ لِلْأَوَّابِينَ غَفُورًا ( 25 )
پهروهردگارتان زۆر زاناتره له خۆتان بهوهی که لهدڵ و دهروونتاندا ههیه، خۆ ئهگهر چاك و پاك و ڕێکو پێك بن، ئهوه بهڕاستی ئیتر ئهو زاته بۆ تهوبهکاران و پهشیمانان زۆر لێخۆشبوو بهخشندهیه.
وَآتِ ذَا الْقُرْبَىٰ حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا ( 26 )
مافی خزم و خوێشان بهجێ بهێنه و پهیوهندیهکان (له چوار چێوهی شهرعدا چاودێری بکه) ههروهها مافی ههژارانیش (به یارمهتیدانیان به گوێرهی توانا) ئهنجام بده ههروهها مافی ڕێبواریش (بهدهستگیرۆیی و ڕێ نیشاندان) جێبهجێ بکه، دهست بڵاویش مهبهو ماڵ و سامانت بهفیڕۆ مهده.
إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ ۖ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا ( 27 )
چونکه بهڕاستی ئهوانهی ماڵ و سامانیان بهفیڕۆ دهدهن (له ڕێگهی خراپدا سهرفی دهکهن)، ئهوانه ههمیشه وهك برای شهیتانهکان وان، شهیتانیش له بهرامبهر (نازو نیعمهتهکانی) پهروهردگاریهوه زۆر ناشوکرو بهد نمهکه.
وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاءَ رَحْمَةٍ مِّن رَّبِّكَ تَرْجُوهَا فَقُل لَّهُمْ قَوْلًا مَّيْسُورًا ( 28 )
خۆ ئهگهر نهتتوانی یارمهتی ناوبراوان بدهیت و بهئومێدی ڕهحمهتی پهروهردگارو بهخششی ئهو بوویت ئهوه دهکرێت به گوفتاری جوان و قسهی خۆش ڕازییان بکهیت.
وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا ( 29 )
نهکهیت ئهوهنده دهست نوقاو بیت وهك ئهوهی که دهستی بهکۆت و زنجیر بهگهردنیدا ههڵواسرابێت، ههروهها ئهوهندهش دهست بڵاو مهبه (هیچیت بهدهستهوه نهمێنێت) لهوهودوا بکهویته بهردهم لۆمهو سهزهنشتی ئهمو ئهوو هیچت به دهستهوه نهمێنێت و به ههناسه ساردی و نائومێدی بۆی دانیشیت.
إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ ۚ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ( 30 )
بهڕاستی پهروهردگارت به ههر کهس که بیهوێت ڕزق و ڕۆزی فراوان دهبهخشێت، یاخود کهم و سنوورداری دهکات، بێگومان ئهو زاته ئاگادارو بینایه بهبهندهکانی، (بهخشین و نهبهخشینی ههڕهمهکی نیه).
وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَاقٍ ۖ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ ۚ إِنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْئًا كَبِيرًا ( 31 )
نهکهن منداڵهکانتان له ترسی گرانی و برسێتی بکوژن (چونکه پهروهردگارتان ڕۆزی بهخش و میهرهبانه)، ئێمه ڕزق و ڕۆزی دهبهخشین بهوانیش و به ئێوهش، چونکه بهڕاستی کوشتنی ئهوان گوناهو تاوانێکی زۆر گهورهیه.
وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا ۖ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا ( 32 )
ههرگیز نهکهن توخنی زینا بکهون و لێی نزیك ببنهوه، چونکه ئهوه بهڕاستی گوناهو تاوان و ههڵه و ڕێچکهیهکی زۆر ناقۆڵایه.
وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۗ وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلَا يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ ۖ إِنَّهُ كَانَ مَنصُورًا ( 33 )
کهسێك نهکوژن که خوا کوشتنهکهی حهرام کردبێت مهگهر بههۆی تاوانێکهوه شایسته بێت و کوشتنی ڕهوا بێت، ئهوهش که مهزڵومانهو بێ تاوان دهکوژێت، ئهوه ئێمه بهڕاستی ماف و دهسهڵاتمان داوه بهنزیکترین کهسی که تۆڵهی بۆ بسێنێت، ئهویش نابێت زیادهڕهویی بکات له کوشتن و تۆڵهسهندنهوهدا، (خۆ ئهگهر لهخواترس و فهرمانبهردار بوو لهو کارهیدا) ئهوه بێگومان سهرکهوتوو و پشتیوانی لێکراوه له لایهن دهسهڵاتی ڕهواوه.
وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ ۚ وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ ۖ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا ( 34 )
نزیك ماڵی ههتیوو مهکهون مهگهر بهجوانترین شێوه نهبێت (وهك ئهوهی بیخهنه بازرگانیهکهوه تا گهشه بکات) ههتا ئهگاته ههڕهتی لاوی، وهفا بکهن به بهڵێن و پهیمان، چونکه بهڕاستی بهرپرسیارن له بهرامبهر بهڵێن و پهیمانهوه.
وَأَوْفُوا الْكَيْلَ إِذَا كِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ ۚ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا ( 35 )
ههر کاتێك کێشان و پێوانتان ئهنجامدا بهڕێك و پێكی و تێرو تهواوی ئهنجامی بدهن، ئهو شێوهیه چاکترهو جوانترین ئهنجامی ههیه (له دنیادا ئاسووده دهبن و پاداشتی قیامهتیش بهدهست دههێنن).
وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا ( 36 )
(ئهی ئینسان) له شتێك مهدوێ و شوێنی شتێك مهکهوه که زانست و زانیاریت دهربارهی نیه، چونکه بهڕاستی دهزگاکانی بیستن و بینین و تێگهیشتن ههر ههمووی، بهر پرسیاره له بهرامبهریهوه.
وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا ( 37 )
ههروهها بهسهر زهویدا بهکهش و فش و له خۆبایی بوونهوه مهڕۆ، چونکه تۆ ههرگیز ناتوانیت زهوی کوناودهر بکهیت، ناشگهیته بهرزی چیاکان (ئیتر ئهم کهشخهو شانازیهت لهچی یه؟).
كُلُّ ذَٰلِكَ كَانَ سَيِّئُهُ عِندَ رَبِّكَ مَكْرُوهًا ( 38 )
ههموو ئهو شتانهی که له ئایهتهکانی پێشوودا باسمان کرد، خراپهکانی لای پهروهردگارت ناپهسهندو نابهجێیه (ههوڵ بده ههمیشه دووره پهرێزبیت لێیان).
ذَٰلِكَ مِمَّا أَوْحَىٰ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ ۗ وَلَا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ فَتُلْقَىٰ فِي جَهَنَّمَ مَلُومًا مَّدْحُورًا ( 39 )
ئهو ڕێنموییانهی که پهروهردگارت به وهحی بۆی ڕهوانه کردیت بهشێکن له حیکمهت و دانایی، نهکهیت خوایهکی تر بههاوتای خوای باڵادهست بزانیت، چونکه ئهگهر وابیت، فڕێ دهدرێیته ناو ئاگری دۆزهخهوه به سهرزهنشت کراوی و ڕیسوایی و شهرمهزاری و دوور خراوهی له بهزهیی خوایی.
أَفَأَصْفَاكُمْ رَبُّكُم بِالْبَنِينَ وَاتَّخَذَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِنَاثًا ۚ إِنَّكُمْ لَتَقُولُونَ قَوْلًا عَظِيمًا ( 40 )
ئینجا ڕوو بههاوهڵگهران دهفهرموێت: ئایا ڕهوایه خوا ئێوهی ههڵبژاردبێت تا کوڕتان پێ ببهخشێت و خۆی فریشتهکانی ههڵبژاردبێت تا بیانکات بهکچی خۆی؟ (ئهم بیرو باوهڕه پووچ و بێ سهروبنانه کهی ڕهوایه، مهگهر کوڕو کچ ههر خوا نایانبهخشێت؟)، بهڕاستی ئێوه قسهو گوفتارێکی نابهجێ و گهوره و ناقۆڵا دهکهن.
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ لِيَذَّكَّرُوا وَمَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا نُفُورًا ( 41 )
سوێند به خوا بهڕاستی ئێمه لهم قورئانهدا به چهندهها شێوه له ههموو مهبهستهکان دواوین تا بیربکهنهوهو یاداوهری وهربگرن، کهچی قورئان بۆ خوانهناسان تهنها دووره پهرێزی نهبێت هیچی تریان بۆ زیاد ناکات.
قُل لَّوْ كَانَ مَعَهُ آلِهَةٌ كَمَا يَقُولُونَ إِذًا لَّابْتَغَوْا إِلَىٰ ذِي الْعَرْشِ سَبِيلًا ( 42 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم بهو موشریکانه) بڵێ: ئهگهر خوای تریش ههبوایه لهگهڵ خوای پهروهردگاردا ههروهکو ئهوان دهڵێن.. ئهو کاته ههموان ههوڵیاندهدا بۆ ئهوهی دهسهڵات له خاوهنی عهرش و تهختی فهرمانڕهوایهتی بسهنن و لێی زهوت بکهن.
سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيرًا ( 43 )
ستایش و پاکی و بڵندی بۆ ئهو پهروهردگارهیه (که ئهو نهفامانه دهربارهی ئهو ههموو ناڕهواییه دهڵێن) و ئهو زاته زۆر بهرزو بڵندو گهورهتره (له بۆچوونی ئهوان).
تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ ۚ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَٰكِن لَّا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ ۗ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا ( 44 )
ههر حهوت ئاسمانهکان و زهوی و ههموو ئهوانهی که تیایاندا ههن، تهسبیحات و ستایشی ئهو زاته دهکهن، هیچ شتێك نی یه لهم بوونهوهرهدا که تهسبیحات و ستایش و سوپاسی ئهو زاته نهکات، بهڵام ئێوه له تهسبیحات و ستایشی ئهو شتانه تێناگهن، بهڕاستی ئهو زاته ههمیشهو بهردهوام خۆگرو به حهوسهڵهیه (له بهرامبهر لادانی خهڵکیهوه) لێخۆشبووهو چاوپۆشی دهکات (ئهگهر ڕووی تێبکهن و باوهڕی پێ بهێنن).
وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَيْنَكَ وَبَيْنَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَّسْتُورًا ( 45 )
کاتێك که قورئان دهخوێنیت ئێمه بهربهستێکی نادیارو شاراوه، دهخهینه نێوان تۆو ئهوانهی باوهڕ به ڕۆژی دوایی ناهێنن.. (چونکه سوودی لێ وهرناگرن)
وَجَعَلْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَن يَفْقَهُوهُ وَفِي آذَانِهِمْ وَقْرًا ۚ وَإِذَا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلَىٰ أَدْبَارِهِمْ نُفُورًا ( 46 )
(چونکه مهبهستیان نیه تێبگهن) ئێمهش پهرده دههێنین بهسهر دڵیاندا تا ههرتێی نهگهن، گوێشیان سهنگین دهکهین تا نهیبیستن، جا کاتێك له قورئاندا تهنها ناوی پهروهردگارت دهبهیت (باسی بت و بهرنامهیان ناکهیت)، ئهوه پشت ههڵدهکهن و ڕوو وهردهگێڕن و بێزاری دهردهبڕن و دهڕۆن.
نَّحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَسْتَمِعُونَ بِهِ إِذْ يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ وَإِذْ هُمْ نَجْوَىٰ إِذْ يَقُولُ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَّسْحُورًا ( 47 )
ئێمه له ههموو کهس چاکتر دهزانین که خوانهناسان بۆ گوێت بۆ دهگرن، ئهوانه کاتێك گوێت لێ دهگرن، چپه چپ و سرته سرت دهکهن، ئهوسا ستهمکاران بهیهکتر دهڵێن: ئێوه شوێن کهس ناکهون تهنها پیاوێکی جادوو لێکراو نهبێت!!
انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا ( 48 )
سهرنج بده چۆن تۆ دهکهن به نموونه (تاوێك دهڵێن: جادووگهر، دهمێك دهڵێن: شاعیر.... هتد) سهرئهنجام خۆیان گومڕا کردووهو ناتوانن ڕێگهو ڕێبازێکی چاك و دروست بگرنهبهر.
وَقَالُوا أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا ( 49 )
ئهوانه به سهرسامیهوه دهڵێن: باشه ئهگهر بووینه ئێسکی ڕزیوو پرتوکاو، ئهوه سهر له نوێ زیندوو دهکرێینهوه؟!
قُلْ كُونُوا حِجَارَةً أَوْ حَدِيدًا ( 50 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: ببنه بهرد یان ئاسن...
أَوْ خَلْقًا مِّمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُمْ ۚ فَسَيَقُولُونَ مَن يُعِيدُنَا ۖ قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ ۚ فَسَيُنْغِضُونَ إِلَيْكَ رُءُوسَهُمْ وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هُوَ ۖ قُلْ عَسَىٰ أَن يَكُونَ قَرِيبًا ( 51 )
یان ههر شتێك و ههر دروستکراوێك که زۆر سهخت و گرنگ و گهورهیه له بیرو هۆشتاندا، ئهوسا ئهوانه (به سهرسامیهوه) دهڵێن: دهی باشه، کێ زیندوومان دهکاتهوه؟ بڵێ: ئهو زاتهی که یهکهمجار بهدیهێناون (زۆر لای ئاسانه زیندووتان بکاتهوه)، ئهوسا سهریان شۆڕدهکهنهوه بۆ لات و سهر بادهدهن و دهڵێن: ئهوه کهی زیندوو دهکرێینهوه؟ کهی قیامهت بهرپا دهبێت؟ پێیان بڵێ: دوور نیهو لهوانهیه بهم نزیکانه پێش بێت.
يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ وَتَظُنُّونَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا ( 52 )
ڕۆژێك دێت پهروهردگارتان بانگتان لێ دهکات، بهدهم سوپاس و ستایشیهوه (زیندوو دهبنهوهو ملکهچ و فهرمانبهردارن) واگومان دهبهن که ماوهیهکی کهم نهبێت له دنیادا نهژیاون (یاخود دوای مردنتان ماوهیهکی زۆر کهم له گۆڕدا بوون).
وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ ۚ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلْإِنسَانِ عَدُوًّا مُّبِينًا ( 53 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم بهبهندهکانم بڵێ: چاکترین گوفتار بڵێن (جوانترین گوفتار بنووسن) چونکه شهیتان بهڕاستی دهیهوێت نێوانیان تێك بدات (ههمیشه هانیان دهدات بۆ وتنی گوفتاری ههڵهو خراپ)، بهڕاستی شهیتان دوژمنی ئاشکرای ئینسانهو (دهبێت وریابێت ئهو دوژمنه تووشی ههڵهی نهکات).
رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِكُمْ ۖ إِن يَشَأْ يَرْحَمْكُمْ أَوْ إِن يَشَأْ يُعَذِّبْكُمْ ۚ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ وَكِيلًا ( 54 )
پهروهردگارتان چاکتان دهناسێت خۆ ئهگهر بیهوێت ڕهحمتان پێ دهکات (کاتێك ڕێبازی چاکه دهگرنه بهر)، یان ئهگهر بیهوێت سزاتان دهدات (کاتێك ڕێبازی خراپه دهگرنه بهر)و ئێمه تۆمان بۆ ئهوه ڕهوانه نهکردووه که چاودێرو پارێزهری ئهوان بیت (تا ئهوان به ناچاریی باوهڕ بهێنن).
وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۗ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَىٰ بَعْضٍ ۖ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ( 55 )
پهروهردگارت چاك دهزانێت بهوهی له ئاسمانهکان و زهویدایه (ههریهکهیان سهرگهرمی چین)، بێگومان ئێمه ڕێزی ههندێ له پێغهمبهرانمان لهلا زیاتره له ههندێکی تریان و (کتێبی) زهبووریشمان به_داوود_بهخشیووه.
قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلَا يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنكُمْ وَلَا تَحْوِيلًا ( 56 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم به هاوهڵگهران بڵێ: ئادهی هاناو هاوار بکهن لهو بت و شتانهی که لهجیاتی خوا دهیانپهرستن (ئایا هیچیان له دهست دێت؟ دڵنیابن که ئهوانه) نه دهتوانن بهڵاو ناخۆشیهکتان لهسهر لابهرن. نهدهتوانن بارودۆخ بگۆڕن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَىٰ رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَيَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُ ۚ إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ كَانَ مَحْذُورًا ( 57 )
ئا ئهوانهی که ئهوان هاناو هاواریان لێ دهکهن، کامیان له خوا نزیکتره؟! له کاتێکدا که ئهوان خۆیان هاوار له خوا دهکهن و داوای نزیك بوونهوه له پهروهردگاریان دهخوازن و چاوهڕوانی ڕهحمهتی دهکهن، له سزاو تۆڵهشی دهترسن، بهڕاستی سزای پهروهردگارت مهترسی لێکراوه.
وَإِن مِّن قَرْيَةٍ إِلَّا نَحْنُ مُهْلِكُوهَا قَبْلَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوهَا عَذَابًا شَدِيدًا ۚ كَانَ ذَٰلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ( 58 )
هیچ شارو شارۆچکهیهك نی یه که ئێمه بڕیارمان دابێت پێش بهرپابوونی ڕۆژی قیامهت له ناوی بهرین، یان سزایهکی سهختی بدهین، له کتێب و دۆسیهی (تایبهتدا، له لوح المحفوظ دا) تۆمار نهکرا بێت.
وَمَا مَنَعَنَا أَن نُّرْسِلَ بِالْآيَاتِ إِلَّا أَن كَذَّبَ بِهَا الْأَوَّلُونَ ۚ وَآتَيْنَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُوا بِهَا ۚ وَمَا نُرْسِلُ بِالْآيَاتِ إِلَّا تَخْوِيفًا ( 59 )
هیچ شتێك نهبووه، بههۆی ئهوهی که ئێمه موعجیزه بهرپا بکهین و نیشانی بدهین لهوهی که ئهوان داوایان کردووه، تهنها ئهوه نهبێت که (جۆرهها موعجیزهمان نیشانی پێشینهکان دا)، بهڵام ئهوان ههر بڕوایان پێ نهکرد؛ ئێمهش له ناومان بردن، حوشتره تایبهتیهکهشمان به ئاشکراو ڕوون به قهومی (ثمود) بهخشی، کهچی ستهمیان لێکردو (سهریان بڕی)، بهڕاستی ئێمه تهنها بۆ ترس و داچڵهکاندن نهبێت، هیچ جۆره موعجیزهیهك نانێرین.
وَإِذْ قُلْنَا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ ۚ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْنَاكَ إِلَّا فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ ۚ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْيَانًا كَبِيرًا ( 60 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم یادی ئهوه بکه کاتێك پێمان وتی: که بهڕاستی پهروهردگاری تۆ دهوری خهڵکی داوهو ئاگاداره بهههموو شتێکیان و ئهو شتانهش که له خهوندا نیشانمان دایت تهنها تاقیکردنهوه بوو بۆ خهڵکی، ههروهها بهباسی درهخته نهفرین لێ کراوهکهش که لهقورئاندا ناو بڕاوه تاقیاندهکهینهوه (کافرهکان کردیانه گاڵتهجاڕو وتیان: چۆن درهخت لهناو ئاگردا دهڕوێت، عهقڵیان کول بوو لهئاستی توانای بێ سنووری خواییدا)، بهمهرجێك ئێمه دهمانهوێت بهم باسانه بیانترسێنین، دایانبچهڵهکێنین، کهچی ئهو باسانه هیچیان بۆ زیاد ناکات تهنها لادان و یاخی بوونێکی گهوره و بێ سنوور نهبێت.
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِينًا ( 61 )
(بیریان بهێنهرهوه) کاتێك به فریشتهکانمان وت: ئادهی سوژده بهرن بۆ ئادهم، ههموو سوژدهیان برد جگه له (ئیبلیس)، که وتی: ئایا چۆن سوژده دهبهم بۆ ئهو کهسهی که له قوڕ دروستت کردووه؟!
قَالَ أَرَأَيْتَكَ هَٰذَا الَّذِي كَرَّمْتَ عَلَيَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَأَحْتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُ إِلَّا قَلِيلًا ( 62 )
(پاشان بێ شهرمانه) وتی: پێم بڵێ؛ ئا ئهمهیه که ڕێزت داوه بهسهر مندا؟! سوێند به خوا ئهگهر دوام بخهیت تا ڕۆژی قیامهت ئهوه بێگومان ههموو نهوهکانی گومڕاو سهرگهردان دهکهم جگه له کهمێکیان (که دهسهڵاتم بهسهریاندا نیه).
قَالَ اذْهَبْ فَمَن تَبِعَكَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَاؤُكُمْ جَزَاءً مَّوْفُورًا ( 63 )
خوای پهروهردگار فهرمووی: بڕۆ ئهوهی شوێنی تۆ بکهوێت لهوان، ئهوه بێگومان دۆزهخ پاداشتی ههموانتانه، که پاداشتێکی مسۆگهرهو جێگهی ههمووتانی تێدا دهبێتهوه...
وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُم بِصَوْتِكَ وَأَجْلِبْ عَلَيْهِم بِخَيْلِكَ وَرَجِلِكَ وَشَارِكْهُمْ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ وَعِدْهُمْ ۚ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلَّا غُرُورًا ( 64 )
بڕۆ چیت له دهست دێت درێغی مهکه، ههرکهس که توانیت (لهو بهدبهختانه) به بانگ کردن و هاندانیان بۆ تاوانکاری، دایانبڕه، بههۆی لهشکری سوارهو پیادهی خۆتهوه هێرشیان بۆ بهرهو هاوبهشییان بکه له ماڵ و سامان و منداڵ و نهوهیاندا (بهسامانی حهرام و منداڵی زۆڵ،.. هتد)، ئهوهندهش بهڵێن و ئومێدیان پێ بده، سهریان لێ بشێوێنه، ههرچهنده بهڵێن و هاندانی شهیتان جگه له فریودان و فێڵکردن و ساخته، شتێکی تر نیه.
إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ ۚ وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ وَكِيلًا ( 65 )
بهڕاستی بهندهکانی من (ئهی شهیتانی نهفرین لێکراو) هیچ دهسهڵاتی تۆیان لهسهر نابێت و ههوڵ و کۆششی تۆ کاریان تێ ناکات و پهروهردگاری تۆ (ئهی ئیماندار) بهسه بۆ پارێزگاری و پاڕاستنت.
رَّبُّكُمُ الَّذِي يُزْجِي لَكُمُ الْفُلْكَ فِي الْبَحْرِ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ ۚ إِنَّهُ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا ( 66 )
پهروهردگارتان ئهو زاتهیه که کهشتی به دهریادا هاتوچۆ پێ دهکات بۆتان، تا له فهزڵ و بهخششی (بێشوماری) بههرهوهر ببن، بهڕاستی ئهو زاته ههمیشه و بهردهوام بهڕهحم و میهرهبانه بۆتان.
وَإِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَن تَدْعُونَ إِلَّا إِيَّاهُ ۖ فَلَمَّا نَجَّاكُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ ۚ وَكَانَ الْإِنسَانُ كَفُورًا ( 67 )
(خهڵکینه ئێوه) کاتێك له دهریادا ناخۆشی و تهنگانه تووشتان دهبێت، ئهوه ههرچی پهرستراو ههیه له بیرو هۆش و باوهڕتاندا نامێنێت و ون دهبێت جگه لهو زاته (هاناو هاوار ههر بۆ زاتی خوا دهبهن تا ڕزگارتان بکات) بهڵام کاتێك (فریاتان دهکهوێت) و ڕزگارتان دهکات و دهتانخاته وشکانیهوه، ئێوه پشت له بهرنامهکهی دهکهن و ڕوو وهردهگێڕن و نایناسن، بهڵکو زۆربهی ئینسانهکان ناشوکرو سپڵهن.
أَفَأَمِنتُمْ أَن يَخْسِفَ بِكُمْ جَانِبَ الْبَرِّ أَوْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا ثُمَّ لَا تَجِدُوا لَكُمْ وَكِيلًا ( 68 )
خهڵکینه ئایا ئێوه له خۆتان ئهمینن خوا نهتانبات بهناخی زهویداو لایهکی وشکانی نهڕوخێنێت بهسهرتاندا، یاخود بهرد بارانتان نهکات؟! لهوهودوا هیچ کهستان دهست ناکهوێت فریاتان بکهوێت و پهناتان بدات!!؟
أَمْ أَمِنتُمْ أَن يُعِيدَكُمْ فِيهِ تَارَةً أُخْرَىٰ فَيُرْسِلَ عَلَيْكُمْ قَاصِفًا مِّنَ الرِّيحِ فَيُغْرِقَكُم بِمَا كَفَرْتُمْ ۙ ثُمَّ لَا تَجِدُوا لَكُمْ عَلَيْنَا بِهِ تَبِيعًا ( 69 )
ئایا دڵنیان و ناترسن لهوهی که جارێکی تر له کهشتیدا ڕێتان بکهوێته ناو دهریاوه، ئهوسا بایهکی بههێزی سهخت ههڵکاته سهرتان، ئینجا به هۆی کافر بوون و یاخی بوونتانهوه نوقمی دهریاتان بکات؟! لهوهودوا کهسیشتان دهست نهکهوێت بتوانێت داکۆکیتان لێ بکات لای ئێمه!!
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَىٰ كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا ( 70 )
سوێند بهخوا بهڕاستی ئێمه ڕێزمان له نهوهی ئادهم گرتووهو بهسهر وشکانی و دهریادا (به جۆرهها هۆکاری گواستنهوه) ههڵمان گرتوون و له ڕزق و ڕۆزی پوخت و چاکی جۆراو جۆر بههرهوهرمان کردوون (له خۆراك و پۆشاك و ماڵ و ناوماڵ و.. هتد) بهڕاستی ئێمه ڕێزی زیادهی ئهوانمان داوه بهسهر زۆربهی ئهو بهدی هێنراوانهدا که دروستمان کردوون (له ههموو ڕوویهکهوه، تا قهدرو ڕێزی خۆیان بزانن).
يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ ۖ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَٰئِكَ يَقْرَءُونَ كِتَابَهُمْ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا ( 71 )
یادی ئهو ڕۆژه بکه که ههموو کۆمهڵه خهڵکێك بهناوی پێشهواکهیانهوه بانگ دهکهین، جا ئهوهی نامهو دۆسیهی کردهوهکانی بدرێته دهستی ڕاستی، ئهوانه (بهخۆشیهوه) سهیری نامهی کردهوهکانی خۆیان دهکهن و دهیخوێننهوهو بهقهدهر تاڵه باریکهکهی ناوکی خورما ستهمیان لێ ناکرێت (که شتێکی بێ نرخه).
وَمَن كَانَ فِي هَٰذِهِ أَعْمَىٰ فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَىٰ وَأَضَلُّ سَبِيلًا ( 72 )
جا ئهوهی لهم دنیایهدا (دڵ و دهروون و بیرو هۆشی) کوێر بێت، ئهوه له قیامهتدا چاوی کوێرهو زۆر سهرگهردانترو سهرلێشێواوتره، چونکه چاوی سهری بۆ بینایی و تێفکران بهکار نههێناوه له دنیادا.
وَإِن كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ ۖ وَإِذًا لَّاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا ( 73 )
ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم موشریك و هاوهڵگهران خهریك بوو تۆ لابدهن لهوهی که بهوهحی و نیگا بۆمان ڕهوانه کردوویت، تاشتێکی ترمان بۆ ههڵببهستیت و شێوازی کارو بانگهوازت بگۆڕیت، ئیتر ئهو کاته ئهگهر بهقسهی ئهوان بکهیت ئهوان تۆ دهکهنه هاوهڵ و خۆشهویستی خۆیان (چونکه بهدڵی ئهوانت کردووه)!!.
وَلَوْلَا أَن ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدتَّ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا ( 74 )
خۆ ئهگهر ئێمه تۆمان پایهدارو دامهزراو نهکردایه، ئهوه بهڕاستی نزیك بوویت (بهمهزهندهی خۆت، بۆ بهرژهوهندیی بانگهوازهکهت) کهمێك به لایاندا مهیل بکهیت و بهدڵی ئهوان بکهیت!!
إِذًا لَّأَذَقْنَاكَ ضِعْفَ الْحَيَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ عَلَيْنَا نَصِيرًا ( 75 )
ئهو کاته ئیتر دوو بهرامبهری (هاوهڵگهران) له دنیاداو به دوو بهرامبهری ئهوان له دوای مردن سزاو ئازارمان پێ دهچهشتیت، پاشان کهسیشت دهست نهدهکهوت فریات بکهوێت و لهدهستی ئێمه ڕزگارت بکات.
وَإِن كَادُوا لَيَسْتَفِزُّونَكَ مِنَ الْأَرْضِ لِيُخْرِجُوكَ مِنْهَا ۖ وَإِذًا لَّا يَلْبَثُونَ خِلَافَكَ إِلَّا قَلِيلًا ( 76 )
ئهو موشریکانه خهریکبوو زۆرت بۆ بهێنن و ئازارو ناخۆشیت بۆ پێش بهێنن تا لهسهر زهوی (مهککه) دهرت پهڕێنن و دهربهدهرت بکهن، ئهو کاته ئیتر نهدهمانهوه دوای تۆ تهنها ماوهیهکی کهم نهبێت (زوو به زوو به بهڵایهکی سهخت لهناومان دهبردن).
سُنَّةَ مَن قَدْ أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِن رُّسُلِنَا ۖ وَلَا تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِيلًا ( 77 )
(لهناوبردن) بڕیارو یاسای ئێمه بووه پێش تۆ (بۆ قهومه خوانهناسهکان) کاتێك پێغهمبهرانیان دهرکردبێت، بێگومان نابینیت سوننهت و بهرنامهی ئێمه گۆڕانی بهسهردا بێت).
أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ ۖ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا ( 78 )
(ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، ئهی ئیماندار) نوێژ ئهنجام بده کاتێك خۆر نیوهی ئاسمان بهجێ دههێڵێت (ئاماژهیه بۆ نوێژی نیوهڕۆو عهسر) له تاریکی شهویشدا نوێژی (مهغریب و عیشا) ئهنجام بده، نوێژی بهیانیانیش (که زۆر قورئانی تێدا دهخوێنرێت فهرامۆشی مهکه) بهڕاستی قورئان خوێندنی نوێژی بهیانی دهبینرێت (له لایهن فریشتهکانیشهوه).
وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَىٰ أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا ( 79 )
له بهشێکی شهوگاردا خۆت ماندوو بکه به دهورکردنهوهی قورئانهوه له شهونوێژدا که زیاده ئهرکێکه لهسهر تۆ، ئهی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم، بۆ ئهوهی پهروهردگارت بتخاته شوێن و جێگهی بهڕێزهوه که تیایدا سوپاسکراو بیت.
وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلْطَانًا نَّصِيرًا ( 80 )
بڵێ: پهروهردگارا یارمهتیم بده تا ههرکاتێك دهستبهکاری (ههر خێرێك بووم) بهچاکی و ڕاستی و دروستی ئهنجامی بدهم و له ههرکارێك بوومهوهو ئهنجاممدا سهرهنجامێکی چاکی ههبێت و بهجوانی لێی دهرچم و ههمیشهو بهردهوام لهلایهن خۆتهوه دهسهڵاتێکم پێ ببهخشه که ببێته هۆی سهرکهوتنی بهردهوامم.
وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ ۚ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ( 81 )
ههروهها بڵێ: تازه حهق و ڕاستی هاتووهو بهرپا بووهو بهتاڵ و ناحهقی، پووچ و تهفرو توونا بووه، بهڕاستی ناحهق و بهتاڵ ههرتیاچووهو جێگیر نهبووهو بهزیووه.
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ ۙ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا ( 82 )
ئێمه له قورئان ئایهت و سوورهتانێك دادهبهزێنین، که ببێته هۆی شیفاو چارهسهر بۆ نهخۆشیه دهروونی و جهستهییهکان ههروهها ڕهحمهت و میهرهبانیش، بۆ ئیمانداران، بۆ ستهمکارو خوانهناسانیش تهنها زیادکردنی زهرهرو زیان نهبێت هیچی تر نی یه، هیچ بههرهو سوودێکی لێ نابهن.
وَإِذَا أَنْعَمْنَا عَلَى الْإِنسَانِ أَعْرَضَ وَنَأَىٰ بِجَانِبِهِ ۖ وَإِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ كَانَ يَئُوسًا ( 83 )
کاتێکیش نازو نیعمهت ببهخشین به ئینسانی (خوانهناس) ڕوو وهردهگێڕێت و فیز دهکات و ههر خهمخۆری خۆیهتی، کاتێکیش ناخۆشی و تهنگانهی تووش دێت، ئهوه نائومێدو پهست و غهمگین دهبێت.
قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَىٰ شَاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَىٰ سَبِيلًا ( 84 )
بڵێ: ههموو کهس لهسهر سروشت و فیترهتی خۆی کاردهکات، جا پهروهردگارتان چاك دهزانێت کێ ڕێگهو ڕێبازو بهرنامهی ڕاست و دروستی گرتۆته بهر.
وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُم مِّنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا ( 85 )
پرسیارت لێ دهکهن دهربارهی ڕۆح (که چیهو چۆنه؟) بڵێ: ڕۆح بهشێکه لهفهرمانی پهروهردگارم و بهدهست ئهوه (من نازانم چیهو چۆنه)و هیچتان پێنهبهخشراوه له عیلم و زانست تهنها شتێکی کهم نهبێت.
وَلَئِن شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ بِهِ عَلَيْنَا وَكِيلًا ( 86 )
سوێند به خوا ئهگهر بمانهوێت ههموو ئهو قورئانهی که به وهحی بۆمان ڕهوانه کردوویت، ئهوه له دڵ و دهروون و لاپهڕهکاندا نایهێڵین، پاشان کهسێکت دهست ناکهوێت بتپارێزێت و بهرگریت لێ بکات و ههوڵێکت بۆ بدات تا لهو بههرهیه بێ بههره نهبیت.
إِلَّا رَحْمَةً مِّن رَّبِّكَ ۚ إِنَّ فَضْلَهُ كَانَ عَلَيْكَ كَبِيرًا ( 87 )
)بهڵام ئێمه ئهو کاره ناکهین) چونکه ئهمه ڕهحمهتێکه لهلایهن پهروهردگارتهوه، بهڕاستی فهزڵ و بهخشندهی ئهو زاته (بۆ تۆو بۆ ههموو ئیماندارێك) زۆر گهورهو فراوانه.
قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَىٰ أَن يَأْتُوا بِمِثْلِ هَٰذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا ( 88 )
ئهی محمد صلی الله علیه وسلم پێیان بڵێ: سوێند به خوا ئهگهر ههموو ئادهمیزادو پهریهکان کۆ ببنهوهو (ههوڵی بهردهوام بدهن تا) قورئانێکی وهکو ئهمه دانێن و بیهێننه (مهیدان) ناتوانن کاری وابکهن و ناتوانن له وێنهی بهێنن، ئهگهر چی ههموو لایهکیان ببنه پشتگیرو یارمهتیدهری یهکتر.
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا لِلنَّاسِ فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ مِن كُلِّ مَثَلٍ فَأَبَىٰ أَكْثَرُ النَّاسِ إِلَّا كُفُورًا ( 89 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه لهم قورئانهدا له ههموو جۆره نموونهیهکمان بۆ خهڵکی هێناوهتهوه (تا تێفکرن و بیر بکهنهوه) کهچی زۆربهی خهڵکی تهنها ڕێبازی کوفرو خوانهناسی نهبێت هیچی تر وهرناگرن...
وَقَالُوا لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنبُوعًا ( 90 )
(ههندێکیان بیانوویان گرت و) وتیان: ههرگیز ئێمه باوهڕ به تۆ ناکهین تا کانی و سهرچاوهیهکمان له زهویهوه بۆ ههڵنهقوڵێنیت.
أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَعِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلَالَهَا تَفْجِيرًا ( 91 )
یاخود دهبێت خاوهنی باخێك بیت که پڕ بێت له دارخورماو ڕهزو چهندهها ڕووبار لهناویدا ههڵبقوڵێنیت و بهخوڕو ڕهوان بهژێریاندا بڕوات.
أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ كَمَا زَعَمْتَ عَلَيْنَا كِسَفًا أَوْ تَأْتِيَ بِاللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ قَبِيلًا ( 92 )
یاخود ئاسمان پارچه پارچه بهسهرماندا، ههر وهکو خۆت پڕوپاگهنده دهکهی دابارێنه، یاخود خوای گهورهو فریشتهکانی بهێنهو ڕوو بهڕوومانی بکه!!
أَوْ يَكُونَ لَكَ بَيْتٌ مِّن زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقَىٰ فِي السَّمَاءِ وَلَن نُّؤْمِنَ لِرُقِيِّكَ حَتَّىٰ تُنَزِّلَ عَلَيْنَا كِتَابًا نَّقْرَؤُهُ ۗ قُلْ سُبْحَانَ رَبِّي هَلْ كُنتُ إِلَّا بَشَرًا رَّسُولًا ( 93 )
یان کۆشك و تهلارو ماڵێکت ههبێت که به (ئاڵتون و زیوو شتی جوان) نهخشێنرابێت و زهخرهفه کرابێت، یان (ببینین)که بهرهو ئاسمان بڵندو بهرز دهبیتهوه، ئێمه ههرگیز بهوهش باوهڕ ناکهین ههتا کتێبێك دانهبهزێنیت و بیخوێنینهوه، تۆش پێیان بڵێ: پاکی و بێگهردی بۆ پهروهردگارم.. (باشه، کهی ئهوانه له دهست مندایه) من تهنها پێغهمبهرێکم لهگرۆی ئادهمیزادو هیچی تر نیم (ئێوهش لهو ئاستهدا نین ئهو بیانوانهتان جێبهجێ بکهین).
وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَن يُؤْمِنُوا إِذْ جَاءَهُمُ الْهُدَىٰ إِلَّا أَن قَالُوا أَبَعَثَ اللَّهُ بَشَرًا رَّسُولًا ( 94 )
هیچ شتێك نهبووهته کۆسپ له ڕێگهی ئهوهدا خهڵکی باوهڕ بهێنن_ کاتێك هیدایهتیان بۆ هات_ تهنها ئهوه نهبێت که وتیان: ئایا خوا مرۆڤێکی به فرستاده ناردووه؟! (لهباتی ئهوهی زوو بهدهم بانگهوازی خواوه بچن و ئهوه بهڕێز بۆ خۆیان بزانن، که نوێنهریان لێ ههڵدهبژێرێت و ئیمانی پێ بهێنن، زۆربهی خهڵکی له سهردهمهکانی عهقڵیان کول بووه له ئاستی ئهو ڕێزه تایبهتیهدا).
قُل لَّوْ كَانَ فِي الْأَرْضِ مَلَائِكَةٌ يَمْشُونَ مُطْمَئِنِّينَ لَنَزَّلْنَا عَلَيْهِم مِّنَ السَّمَاءِ مَلَكًا رَّسُولًا ( 95 )
پێیان بڵێ: ئهگهر لهسهر زهویدا فریشته ههبوونایهو بهدڵنیاییهوه هاتوچۆیان بکردایهو ژیانیان ببردایهته سهر، ئهوه ئێمه ههر له ئاسمانهوه فریشتهیهکمان دادهبهزانده سهریان که پێغهمبهرو فرستاده بێت بۆیان (چونکه فرستاده دهبێت له جۆری خۆیان بێت).
قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ ۚ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ( 96 )
بڵێ: ههر خوا بهسه که شایهت بێت له نێوان من و ئێوهدا که چۆن به ڕێکوپێکی پهیامی پهروهردگارم پێ ڕاگهیاندوون، بهڕاستی ئهو زاته ههمیشه به بهندهکانی ئاگادارو بینایه.
وَمَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ ۖ وَمَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِهِ ۖ وَنَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَىٰ وُجُوهِهِمْ عُمْيًا وَبُكْمًا وَصُمًّا ۖ مَّأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ كُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِيرًا ( 97 )
ئهو کهسهش خوا ڕێنموویی بکات و (شایسته بێت) ئهوه ئیتر هیدایهت دراوهو ڕێنموویی وهرگرتووه، ئهوهش که سهرگهردانی بکات، ئهوه ههرگیز کهسێکت دهست ناکهوێت جگه لهو زاته که پشتیوانی بکات و ڕزگاری بکات و فریای بکهوێت، له ڕۆژی قیامهتیشدا (ئهو جۆره کهسانه) لهسهر ڕوو کۆدهکهینهوهو لهکاتێکدا کوێرو لاڵ و کهڕن، ئهوانه شوێنیان ناو ئاگری دۆزهخه، ههر کاتێك بڵێسهی کوژایهوه، بڵێسهی زیاد دهکهینهوه بۆیان.
ذَٰلِكَ جَزَاؤُهُم بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا وَقَالُوا أَإِذَا كُنَّا عِظَامًا وَرُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا ( 98 )
ئهو دۆزهخه پاداشتیانه چونکه بهڕاستی ئهوانه بڕوایان به ئایهت و فهرمانهکانی ئێمه نهبوو (له بوونهوهرو له قورئاندا) دهشیانوت: باشه، ئایا ئهگهر ئێمه بووینه ئێسك و پڕتووکاین، ئایا ئێمه بهڕاستی جارێکی تر سهرلهنوێ زیندوو دهکرێینهوه؟!
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ قَادِرٌ عَلَىٰ أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلًا لَّا رَيْبَ فِيهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إِلَّا كُفُورًا ( 99 )
ئایا ئهوانه نهیانبینیووه بهڕاستی ئهو خوایهی که ئاسمانهکان و زهوی دروست کردووه بهتوانایه که وهك ئهوان دروست بکات و (وهك خۆیان بهدیان بهێنێتهوه)، دیاره که ڕۆژو کاتێکی تایبهتی دیاری کردووه (بۆ مراندنیان و زیندوو کردنهوهیان) که هیچ گومانی تێدا نیه (لهگهڵ ئهو بهڵگه بههێزانهدا) کهچی ستهمکاران ههر بڕیاری یاخی بوون و سهرکهشی و کوفریانداوهو هیچی تر.
قُل لَّوْ أَنتُمْ تَمْلِكُونَ خَزَائِنَ رَحْمَةِ رَبِّي إِذًا لَّأَمْسَكْتُمْ خَشْيَةَ الْإِنفَاقِ ۚ وَكَانَ الْإِنسَانُ قَتُورًا ( 100 )
پێیان بڵێ: ئهگهر ئێوه خاوهنی گهنجینهکانی بهخشین و ڕهحمهتی پهروهردگارم بن، ئهوکاته دهستان دهگرتهوه له ترسی بهخشین، ئادهمیزادیش دهست نوقاوو ڕهزیله (ئهگهر پهروهردهی خوایی نهبێت).
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَىٰ تِسْعَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ ۖ فَاسْأَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ إِذْ جَاءَهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يَا مُوسَىٰ مَسْحُورًا ( 101 )
سوێند به خوا بێگومان ئێمه نۆ موعجیزهو بهڵگهو نیشانهی ئاشکرامان به موسا بهخشی، (جا ئه ی پێغهمبهر صلی الله علیه وسلم له نهوهی ئیسرائیلی (زهمانی خۆت) بپرسه کاتێك موسایان بۆ هات (چیان وت؟) جا فیرعهون پێی وت: ئهی موسا بهڕاستی من واگومان دهبهم که تۆ جادووت لێکراوه.
قَالَ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا أَنزَلَ هَٰؤُلَاءِ إِلَّا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ بَصَائِرَ وَإِنِّي لَأَظُنُّكَ يَا فِرْعَوْنُ مَثْبُورًا ( 102 )
موسا وتی: سوێند به خوا (ئهی فیرعهون) تۆ چاك زانیوته که ئهو (معجزانه) کهس ئاوا پێشی ناهێنێت جگه له پهروهردگاری ئاسمانهکان و زهوی، تا بهرچاو ڕوونکهرهوه بێت و (خهڵکی بهڕۆشنی حهق و ناحهق ببینن و له یهکی جیا بکهنهوه)و من دڵنیام بهڕاستی ئهی فیرعهون که تۆ تیا دهچیت و لهناو دهبرێیت (ئهگهر ههر ئاوا بیر بکهیتهوه).
فَأَرَادَ أَن يَسْتَفِزَّهُم مِّنَ الْأَرْضِ فَأَغْرَقْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ جَمِيعًا ( 103 )
جا فیرعهون ویستی لهسهر زهوی میسر بهیهکجاری و بهسوکایهتی کردنهوه دهربهدهریان بکات، ئێمهش نوقمی دهریامان کرد، خۆی و ههرچی ئهوانهی که له گهڵیدا بوون.
وَقُلْنَا مِن بَعْدِهِ لِبَنِي إِسْرَائِيلَ اسْكُنُوا الْأَرْضَ فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ جِئْنَا بِكُمْ لَفِيفًا ( 104 )
لهدوای لهناوبردنیشی فهرمانماندا بهنهوهی ئیسرائیل و وتمان: که لهسهر زهوی (فهڵهستین) نیشتهجێ ببن (کاتێك بهتهواوی ڕێبازی خوایان گرتهبهرو، ئیمانداری چاك و پاکی زۆریان تێدا ههڵکهوت، ههندێ جار پێغهمبهرهکانیان فهرمانڕهوایهتیان دهکردن، وهك له سهردهمی حهزرهتی داودو سڵێماندا بووه، بهڵام بهداخهوه جوولهکهی ئهم سهردهمه ڕێبازی دوژمنایهتی ههموو خهڵکیان گرتۆته بهر، به تایبهتی ئوممهتی ئیسلام، بهڵام به پشتیوانی خوای گهوره کۆتایی هێنان به دهسهڵاتیان نزیکه)، کاتێك بهڵێنی دوایی هات دهسته دهستهو پۆل پۆل (لهسهر زهوی فهڵهستین) کۆتان دهکهینهوه.
وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ ۗ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ( 105 )
ئێمه قورئانمان لهسهر بنچینهی حهق و ڕاستی دابهزاندووه، بۆ چهسپاندنی حهق و ڕاستیش دابهزیوه، ئێمه تۆمان ڕهوانه نهکردووه تهنها بۆ ئهوه نهبێت که مژده بهخش بیت (به ئیمانداران) و ترسێنهر بیت (بۆ خوانهناسان).
وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنزِيلًا ( 106 )
ئێمه قورئانیشمان بهش بهش کردووه تا به شێنهیی و به ئارامی بیخوێنیتهوه بهسهر خهڵکیدا، ههر ئێمهش بهو شێوهیه دامانبهزاندووه (که تۆ ڕایدهگهیهنیت).
قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لَا تُؤْمِنُوا ۚ إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا يُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّدًا ( 107 )
پێیان بڵێ: (ئهی خوانهناسان) باوهڕ به قورئان بهێنن یان باوهڕی پێ نههێنن (بهدهست خۆتانه و ئهمڕۆ سهربهستن، بهڵام بزانن) بهڕاستی ئهوانهی پێشتر زانیاریان پێدراوه، (دهربارهی تهورات و ئینجیلی دهستکاری نهکراو، چاك دهزانن که ئهم قورئانه له ههمان سهرچاوهوهیه، ههر بۆیه) کاتێك بهسهریاندا دهخوێندرێتهوه (خۆیان پێناگیرێت) خێرا سهری ڕێزو نهوازشی بۆ دادهنهوێنن و سوژده (بۆ نێرهری قورئان دهبهن).
وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا ( 108 )
دهشڵێن: پاکی و بێگهردی بۆ پهروهردگارمانه، بهڕاستی بهڵێنی پهروهردگارمان ههر دێته دی (بهسهر خستنی ئیمانداران له دنیاداو سهرفرازیان له قیامهتدا).
وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعًا ۩ ( 109 )
ئهوانه سوژده و کڕنووش دهبهن و دهگرین و ئهسرینی خۆشهویستی پهروهردگار له چاوانیان دهبارێت، فرمێسکی ئیمان و شادی ههڵدهوهرێنن و تا دێت زیاتر ملکهچ و فهرمانبهردار دڵ پڕ له ئیمان دهبن.
قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَٰنَ ۖ أَيًّا مَّا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ ۚ وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا ( 110 )
پێیان بڵێ: ئێوه له نزاو دوعاتاندا هاوار له (الله) بکهن، یان بهسیفهتی پیرۆزی (الرحمن) هانای بۆ بهرن، بهههر ناوو سیفهتێکی جوان و بهرز هاواری لێبکهن و نزا بکهن دروسته، چونکه ئهو خاوهنی ههموو سیفات و ناوه پیرۆزو جوانهکانه، بهههر سیفهتێك که لهگهڵ داخوازیهکانتاندا گونجا، داوای لێ بکهن، لهکاتی داواکردنی ڕزق و ڕۆزیدا به (یا ڕزاق، یا وهاب) لهکاتی داوای سهرکهوتندا به (یا قوی یا متین یا عزیز یا.... هتد، ئهی ئیماندار) لهکاتی خوێندنی قورئان له نوێژهکاندا دهنگ بهرز مهکهو زۆریش نزمی مهکه، لهو نێوانهدا حاڵهتێکی لهبارو مامناوهندی ئهنجام بده.
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلِّ ۖ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا ( 111 )
بشڵێ: سوپاس و ستایش بۆ ئهو خوایهی که کهسی نهکردووه بهڕۆڵهی خۆی و ڕۆڵهشی ههر نی یه، ههروهها له موڵك و مهملهکهتیدا کهسی نهکردووه بهشهریك و هاوتای خۆی، ههرگیز بههۆی بێ دهسهڵاتی و کهم توانینهوه کهسی نهکردووه به یاوهرو یاریدهدهری خۆی، (لهبهر ئهوه) ههمیشه (الله اکبر) بڵێ و ئهو زاته بهگهوره و مهزن بزانه.
كتێبهكان
- ئایا به دوای كارێكدا دهگهڕێیت؟زۆربهی خهڵكی سوورن لهسهر كاركردن..وهپێشبڕكێی بۆ دهكهن..ههر كاتێك له جێگاێك بانگهواز بۆ ئهوهی كه كرێكاریان دهوێ یان فهرمانبهریان دهوێ...ئهوا دهبینین به ههزاران كهس پێشبڕكێی بۆ دهكهن..بهڵام دهزانی شوێنكارێكی بهتاڵ ههیه..كارێكی خوداییه..خوای گهوره بۆ ههموو جیهانی خستووهته ڕوو...
دانهر : موحهمهد عهبدولڕهحمان ئهلعهریفی
پێداچوونهوه : صڵاح الدین عهبدولكهریم - پشتیوان سابیر عهزیز
وهرگێڕان : مامۆستا مهجید حهمید مهجید
له بڵاوكراوهكان : سایتی بهههشت http://www.ba8.org
- كاغهزه بازرگانی یهكان و حوكمی كڕین و فرۆشتنیانكاغهزه بازرگانی یهكان( سهك..سهند..كومبیالا ) به دهستهواژهی مامهڵهی سهردهم حیساب دهكرێن، وه مافی سامانی و نهقدی و قهرزی له لابوون جێگیر دهكهن.
دانهر : مامۆستا خهلیل ئهحمهد
پێداچوونهوه : پشتیوان سابیر عهزیز
- بهرپهرچدانهوهی ئهو گومانانهی بهرامبهر به باڵاپۆشی ( حجاب ) دهكرێتخۆشهویستان لێره ولهوێ ههندێك جار گوێ بیستی ئهوه دهبین كهسانێكی گێل ونهفام، یان ناحهز به ئاینی پیرۆزی ئیسلام كۆمهڵێك گومان دروست دهكهن سهبارهت به باڵاپۆشی ئهو ئافرهتانهی كه باڵاپۆشن، و صهد تانهیان لێدهدهن جۆرهها ناو وناتۆرهیان بۆ دروست دهكهن، جا ئێمه بهیارمهتی خوای گهوره ههوڵ دهدهین تهواوی ئهو گومانانه بخهینه ڕوو، پاشانیش وهڵامی ههموویان بدهینهوه...
دانهر : ئهسماء راشد ئهلرویشد
پێداچوونهوه : پشتیوان سابیر عهزیز
وهرگێڕان : دهستهی بهشی زمانی كوردی له ماڵپهڕی ئیسلام هاوس
- قنووت له نوێژی وهتر و نوێژه فهرزهكانداقنووت ئهو دوعایهیه كه له نوێژی وهتردا دهخوێنرێت له پاش ركوع.ههروهها ڕهوایه دوعای قنووت بخوێنرێت ئهگهر موسڵمانان توشی كارهسات و موسیبهت و ناڕهحهتی بوون، دوعاكه دهخوێنرێت له پاش ههستان له ركوعی كۆتایی ههموو فهرزێك له ههر پێنج نوێژهكه، تا خوای گهوره ئهو بهڵاو موسیبهته لادهبات لهسهر موسڵمانان.
دانهر : ئیدریس مهحمود
پێداچوونهوه : پشتیوان سابیر عهزیز - مامۆستا خهلیل ئهحمهد
له بڵاوكراوهكان : سایتی بهههشت http://www.ba8.org
- چهند تیرۆژێك له كهسایهتی و ژیان و تێكۆشانی پێغهمبهری پێشهوابێ گومان خوای گهوره ههرچی سیفاتی پێشهوایهتی ههیه كۆی كردوهتهوه له كهسایهتی پێغهمبهر صلى الله عليه وسلم. وه ئهم بابهته چهند تیرۆژێكه له كهسایهتی و ژیان و تێكۆشانی پێغهمبهری پێشهوا صلى الله عليه وسلم.
دانهر : یاسین ئهحمهد زهنگهنه
پێداچوونهوه : پشتیوان سابیر عهزیز